Isolina (Nigrán)
Ao redor do pan hai moitas historias, un simple bolo nunha mesa calquera dunha familia calquera xa está cheo de anécdotas e de relatos. Detrás de calquera hai un panadeiro, que dunha maneira ou outra, convertese nun dos causantes de que unha familia se reúna. Delia González leva repartindo pan na comarca do Val Miñor practicamente dende que ten uso de consciencia. Naceu entre barras de pan e creceu nunha panadería familiar que cumpre xa 124 anos, a panadería Isolina.
Para Delia o pan significa unha vida, para ela é “unha marabilla”. Sabe que é o alimento máis importante de todos, pois “hai unha manifestación e o primeiro que din todos e que van a defender o pan dos seus fillos. É o máis importante para todos”. Como experta panadeira coñece todos os segredos do pan de millo, lembra que de pequena era o pan que máis lle gustaba nunha familia onde todos cociñaban a broa: “A min gustábame moito o pan do meu avó. Lembro que o deixaban nunha casa xa cocido as 6 da maña, e eu cando ía ao colexio cambiáballe o bolo de pan fresco que levaba da casa por aquel, aínda que estivera reseso”.
“hai unha manifestación e o primeiro que din todos e que van a defender o pan dos seus fillos. É o máis importante para todos”
-Delia González
Delia viviu os tempos duros do Franquismo. Por aquel entón a comida escaseaba e o pan de millo era un alimento esencial para case todos as galegas e galegos. En palabras da mesma: “ Era o que máis se facía. A xente moía nos muíños da comunidade, labraba campos con millo, e daquela moi pouco trigo había. Entón o millo era a base da alimentación e moitos facían a masa do pan de millo nas súas casas. Eu lembro que moita xente viña á panadería coa masa para cocelo aquí”. A panadería Isolina creceu grazas ó pan de millo, nas décadas dos 70-80 chegaban a cocer entre 400 e 500 quilos de pan de millo ao día. Chegaban a todas as comarcas do sur das Rías Baixa e o seu pan era dos máis cotizados polo seu sabor. Agora, xa non chegan a estas grandes cifras pero a broa non desaparece dos mostradores da panadaría de Sabarís. Segue presente, e en datas especiais como San Xoán volve a ser o protagonista.
Para Delia o pan de millo non pode faltar en comidas tan galegas como o cocido, o churrasco e as sardiñas. Pero para ela, “ un ovo fritido sen pan de millo non é nada. Unha vez a uns holandeses démoslle pan de millo con ovos fritidos, e cando o probaron non deixaron de pedilo nin un día ata que marcharon”. Gústanlle todos os tipos de pan de millo: o que ten pasas, o de noces, o de manteiga, e aquel que se facía antes que se mesturaba con anacos de touciño fritido e pasas.Como experta que é ten claro que o segredo para facer un bo pan é: “Boa fariña, boa fermentación, e cariño para facelo. Son cousas que non poden faltar en calquera pan”. Delia despídese entre pan lembrando que a satisfacción máis grande para unha panadeira é que “ veña alguén de moi lonxe e diga que só ven polo pan”.